Observatief luisteren kort samengevat

Observatief luisteren is een eclectische houding die gestoeld is op kennis, empathie en empowerment. Observatief luisteren doe je door al je zintuigen zoveel mogelijk in te zetten om achter de beleving, de emotie van je cliënt te komen zodat je de werkelijke betekenis kunt achterhalen, zodat je met het werkelijke probleem bezig bent, zodat je beter kunt aansluiten op de behoefte van de cliënt. Kijk niet alleen vanuit je eigen perspectief, je eigen specialisme. Let niet alleen op wat saillant is. Let niet alleen op dat wat zich het eerste voordoet (dat is vaak niet meer dan een symptoom van wat er werkelijk aan de hand is). Met observatief luisteren faciliteer je de diepgang in het gesprek zodat je (snel) bij de essentie van het probleem komt.

Observatief luisteren maakt je een betere hulpverlener. Je cliënt wordt beter geholpen, zij of hij krijgt niet een lapmiddel dat tijdelijk verlichting geeft, maar je helpt haar of hem om het probleem blijvend op te lossen.

Samengevat:

Empathie en oprechte nieuwsgierigheid

Observatief luisteren begint bij empathie en wordt gedragen door oprechte nieuwsgierigheid en een open houding. De combinatie stelt je in staat om gevoelig te zijn voor de emoties en hun betekenis in de communicatie van je cliënt.

Emoties in het hier-en-nu

Observatief luisteren is emotiegericht en niet zozeer terugkijkend; juist de emoties die de cliënt in het hier-en-nu ervaart tijdens het gesprek zijn leidend. Empathie om zich de betekenis van deze emoties te realiseren, wordt ondersteund door een stevige basis van theoretische kennis over wat emotie precies is en waarom emoties zo belangrijk zijn in het leven van de cliënt.

Flexibiliteit en echtheid

Daaraan gekoppeld is flexibiliteit nodig om je rol en je gesprekshouding aan te passen aan de situatie. Je hoeft niet eclectisch te zijn in de hulpverleningsmethode die je gebruikt om eclectisch te zijn in hoe je je gesprekken aanpakt. Ongeacht jouw setting, jouw opleiding, jouw voorkeur in je manier van werken: zet gesprekstechnieken in op basis van wat in deze situatie, in deze context, met deze cliënt het beste werkt. Blijf daarnaast in alles wat je doet jezelf. Kneed de technieken totdat ze passen bij wie jij bent. Ontwikkel je eigen stijl. Je hoeft geen kloon te worden van je docenten, ongeacht hoe effectief zij kunnen communiceren!

Empowerment - je bent niets meer dan een betrokken voorbijganger

Bij alles blijft je grondslag empowerment: uiteindelijk is jouw rol om je cliënt te helpen om zo veel mogelijk haar of zijn eigen verantwoordelijkheid en eigen regie over haar of zijn leven (terug) te nemen. Je rol is die van een betrokken voorbijganger in het leven van je cliënt: je faciliteert, terwijl de cliënt zo veel mogelijk zelf doet. Met een goed gevulde gereedschapskist aan verschillende gesprekstechnieken leid je het proces: diepgang in een gesprek komt als vanzelfsprekend en je cliënt heeft vertrouwen in je.

Informed compassion – je bent betrokken maar je hoeft niet altijd lief en aardig te zijn

Mededogen is iets moois, maar is tegelijk gevaarlijk omdat mensen vaak uit medeleven anderen dingen uit handen nemen. Dat is goed bedoeld, maar toch ontnemen zij daarmee de mogelijkheid van de ander om iets te leren en daardoor te groeien. Informed compassion betekent dat je wel degelijk meeleeft, maar heel goed weet hoe en dat de cliënt het grootste profijt heeft van zelf de kracht te vinden om haar of zijn problemen op te lossen. Je medeleven gebruik je dus niet om iets uit handen te nemen, maar om vanuit het medeleven de situatie vanuit de positie van de cliënt te bezien. Met die informatie (vandaar het woord informed, geïnformeerd) zoek je samen met je cliënt naar de voor haar of hem beste aanpak.

Observatief luisteren begint bij houding, de wil om steeds nieuwe gesprekstechnieken aan te leren, en eindigt bij echtheid.